This article is also available in English
Στις 12.12.2023 δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας ο περί Πώλησης Ακινήτων (Ειδική Εκτέλεση) (Τροποποιητικός) Νόμος του 2023 (Αριθμός 132(Ι) του 2023) (στο εξής ο «Τροποποιητικός Νόμος του 2023»).
Ο Τροποιητικός Νόμος του 2023 διαβάζεται μαζί με τους περί Πώλησης Ακινήτων (Ειδική Εκτέλεση) Νόμους του 2011 έως 2020 (στο εξής ο «Βασικός Νόμος»), με τον Τροποποιητικό Νόμο του 2023 και τον Βασικό Νόμο να αναφέρονται μαζί ως οι περί Πώλησης Ακινήτων (Ειδική Εκτέλεση) Νόμοι του 2011 έως 2023.
Το παρόν άρθρο αναλύει συνοπτικά μια εντελώς καινούρια διαδικασία που θέτει σε εφαρμογή ο Τροποποιητικός Νόμος του 2023, η οποία αποσκοπεί στην εκ των προτέρων καλύτερη διασφάλιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων των αγοραστών ακινήτων, σε περιπτώσεις όπου το προς πώληση ακίνητο επιβαρύνεται από ήδη κατατεθειμένη υποθήκη.
Διατυπώσεις αναγκαίες για την κατάθεση σύμβασης στην περίπτωση που ακίνητη ιδιοκτησία βαρύνεται ήδη με κατατεθειμένη υποθήκη ή σύμβαση:
Μια βασική αλλαγή που εισάγει ο Τροποιητικός Νόμος του 2023 αφορά τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για σκοπούς κατάθεσης σύμβασης, στην περίπτωση που αυτή αφορά ακίνητη ιδιοκτησία η οποία βαρύνεται μόνο με ήδη κατατεθειμένη υποθήκη ή σύμβαση και ο εγγεγραμμένος ιδιοκτήτης αυτής δεν τελεί υπό απαγόρευση.
Πέραν από τις ήδη γνωστές αναγκαίες διατυπώσεις για την κατάθεση σύμβασης, ως αυτές καταγράφονται επί των παραγράφων (α), (β) και (γ) του εδαφίου (1) του άρθρου 3 του Βασικού Νόμου, η κατάθεση σύμβασης, σε περίπτωση που ισχύουν οι περιστάσεις που περιγράφονται πιο πάνω, πλέον προαπαιτεί την συμπερίληψη συγκεκριμένων έγγραφων δηλώσεων.
Ο Τροποιητικός Νόμος του 2023 διευκρινίζει ότι η κατάθεση της σύμβασης θα γίνει αποδεκτή μόνο εάν αυτή συνοδεύεται από τις έγγραφες δηλώσεις εκάστου ενυπόθηκου δανειστή και πωλητή για την οποία ο αγοραστής ενυπογράφως έλαβε γνώση (κατά τον Τύπο Α του Παραρτήματος) ή του αγοραστή (κατά τον Τύπο Γ του Παραρτήματος).
Τύπος Α του Παραρτήματος:
Διά του Τύπου Α, ο ενυπόθηκος δανειστής και ο πωλητής δεσμεύονται εγγράφως ότι, εφόσον το ενενήντα πέντε τοις εκατό (95%) του ποσού της σύμβασης, περιλαμβανομένης τυχόν προκαταβολής η οποία λήφθηκε ήδη από τον πωλητή, κατατεθεί από τον πωλητή και/ή τον αγοραστή σε συγκεκριμένο τραπεζικό λογαριασμό (καταθετικό λογαριασμό) που τηρείται στο όνομα του πωλητή, τότε θα εκδοθεί άμεσα προς τον αγοραστή σχετική βεβαίωση πληρωμής (κατά τον Τύπο Β του Παραρτήματος).
Ο Τύπος Α καταγράφει δέσμευση από μέρους του ενυπόθηκου δανειστή ως προς το ότι, με την καταβολή του προαναφερόμενου ποσού και την έκδοση του Τύπου Β, θα απαλλάξει ή εξαλείψει το ακίνητο από την επιβαρυντική υποθήκη, αλλά και ότι σε περίπτωση παράλειψης από μέρους του να το πράξει τούτο, τότε ο αγοραστής έχει την δυνατότητα να προσκομίσει στο Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας τον Τύπο Β, δεόντως υπογραμμένο και σφραγισμένο από τον ενυπόθηκο δανειστή, με τον Διευθυντή του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας να μεταβιβάζει το ακίνητο επ’ ονόματι του αγοραστή.
Ο δε αγοραστής, με την υπογραφή του Τύπου Α, βεβαιώνει ότι έχει λάβει γνώση των πιο πάνω δεσμεύσεων.
Περαιτέρω, με σχετικές προσθήκες επί των άρθρων 5, 6 και 7 του Βασικού Νόμου, ο Τροποιητικός Νόμος του 2023 καταγράφει την πρακτική εφαρμογή της διαδικασίας που απορρέει από τον Τύπο Α, τις συνέπειες που θα υποστεί ο ενυπόθηκος δανειστής σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με την δέσμευση του, καθώς επίσης και την εξουσία που αποδίδεται στον Διευθυντή του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας για να προχωρήσει στη μεταβίβαση του ακινήτου επ’ ονόματι του αγοραστή κατά την προσκόμιση δεόντως συμπληρωμένου, υπογεγραμμένου και σφραγισμένου Τύπου Β.
Η εισαγωγή του Τύπου Α και της σχετικής προς τούτο διαδικασίας επιδιώκει να επιφέρει την εκ των προτέρων διασφάλιση και προστασία συμφερόντων. Τα όσα έχουν εισαχθεί λειτουργούν ως ασφαλιστική δικλείδα προς όφελος όλων των εμπλεκόμενων μερών και κυρίως του αγοραστή, καταγράφοντας ακριβώς τις ενέργειες που απαιτούνται από πλευράς πωλητή και/ή αγοραστή για σκοπούς τήρησης της παράλληλης δέσμευσης του ενυπόθηκου δανειστή για εξάλειψη της επιβαρυντικής υποθήκης, καθώς και τις διαδικασίες/συνέπειες που μπορούν να τύχουν εφαρμογής σε περίπτωση παράλειψης του ενυπόθηκου δανειστή να τηρήσει την δέσμευση του.
Η πρακτική που απορρέει από τους Τύπους Α και Β διασφαλίζει ότι η ελεύθερη μεταβίβαση υποθηκευμένου ακινήτου σε αγοραστή θα εκτελείται μόλις αυτός εκπληρώσει τις συμβατικές του υποχρεώσεις έναντι του πωλητή.
Τύπος Γ του Παραρτήματος:
Εναλλακτικά, ο Τροποποιητικός Νόμος του 2023 επιτρέπει την κατάθεση σύμβασης διά της συμπερίληψης του Τύπου Γ, μέσω του οποίου ο Αγοραστής ουσιαστικά αναγνωρίζει την ύπαρξη επιβαρυντικής υποθήκης που επηρεάζει το προς πώληση ακίνητο και διαβεβαιώνει ότι επιθυμεί να προχωρήσει στην κατάθεση της σύμβασης χωρίς αυτή να συνοδεύεται από τον Τύπο Α του Παραρτήματος.
Ο Τύπος Γ δεν επιδιώκει να διασφαλίσει τα δικαιώματα του αγοραστή στον ίδιο βαθμό που επιδιώκει ο Τύπος Α. Κατ’ ακρίβεια, ο Τύπος Γ παρακάμπτει την όλη διαδικασία και πρακτική που απορρέει από τον Τύπο Α.
Παρά ταύτα, δεν μπορεί να παραγνωριστεί ότι ο Τύπος Γ επίσης συνεισφέρει προς την εκ των προτέρων διαφύλαξη των συμφερόντων του αγοραστή, παρέχοντας την δυνατότητα σε αυτόν να λάβει έγκαιρα γνώση για την ύπαρξη επιβαρυντικής υποθήκης που επηρεάζει το προς πώληση ακίνητο, αλλά και να επιβεβαιώσει ότι είναι πρόθυμος να προχωρήσει στην κατάθεση σύμβασης χωρίς τη χρήση του Τύπου Α.
Η εισαγωγή των Τύπων Α, Β και Γ του Παραρτήματος αναμφίβολα συνιστά θετική εξέλιξη αφού θέτει σε εφαρμογή μια καινούργια πρακτική που επιδιώκει να διασφαλίσει τη διαδικασία αγοράς και μεταβίβασης ακίνητης ιδιοκτησίας. Με στόχο την επίλυση ενός σοβαρού προβλήματος που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια, οι Τύποι Α, Β και Γ στοχεύουν στην εκ των προτέρων καλύτερη ενημέρωση και διασφάλιση των συμφερόντων του αγοραστή, ο οποίος, ενώ έχει εκπληρώσει πλήρως τις συμβατικές τους υποχρεώσεις έναντι του πωλητή, έχει απέναντι του ένα πωλητή ο οποίος αδυνατεί να μεταβιβάσει λόγω της ύπαρξης εμπράγματου βάρους.
Η καλύτερη ενημέρωση των εμπλεκόμενων μερών και η χωρίς περιπλοκές ολοκλήρωση κτηματικών συναλλαγών προσφέρει στην ενδυνάμωση της αγοράς ακινήτων, ενώ παράλληλα εμπνέει περισσότερη εμπιστοσύνη σε σχέση με το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την όλη διαδικασία σε περιπτώσεις που το προς πώληση ακίνητο επιβαρύνεται με υποθήκη.
Πέραν, όμως, από τα θετικά στοιχεία που απορρέουν από την εισαγωγή των Τύπων Α, Β και Γ του Παραρτήματος, κρίνουμε σκόπιμο όπως παραθέσουμε τα ακόλουθα σχόλια, τα οποία ίσως να αποκαλύπτουν την ανάγκη για καλύτερη διατύπωση των προαναφερθέντων Τύπων και διευκρίνηση της όλης αυτής νέας διαδικασίας που θέτει σε εφαρμογή ο Τροποιητικός Νόμος του 2023:
(i) Οι πρόσθετες διατυπώσεις που εισάγονται διά του Τροποποιητικού Νόμου του 2023 δεν αφορούν αποκλειστικά τις περιπτώσεις που το ακίνητο βαρύνεται μόνο με ήδη κατατεθειμένη υποθήκη. Κατ’ ακρίβεια, ο Τροποποιητικός Νόμος του 2023 προνοεί ρητά ότι οι εν λόγω πρόσθετες διατυπώσεις αφορούν επίσης περιπτώσεις που το ακίνητο βαρύνεται μόνο και με ήδη κατατεθειμένη σύμβαση. Αυτό, όμως, δεν φαίνεται να αντικατοπτρίζεται από το λεκτικό των Τύπων Α, Β και Γ, οι οποίοι ασχολούνται αποκλειστικά με την περίπτωση ήδη κατατεθειμένης υποθήκης, χωρίς να περιέχουν οποιαδήποτε απολύτως αναφορά σε σχέση με ήδη κατατεθειμένη σύμβαση.
(ii) Οι Τύποι Α, Β και Γ αναφέρονται μόνο σε πωλητή και αγοραστή. Αυτό συνεπάγεται ότι οι συγκεκριμένοι Τύποι τυγχάνουν εφαρμογής μόνο σε περιπτώσεις που αφορούν αγοραπωλησία ακίνητης ιδιοκτησίας. Τέτοια προσέγγιση, όμως, δεν συνάδει με το άρθρο 2 του Βασικού Νόμου και συγκεκριμένα την ερμηνεία του όρου «σύμβαση» η οποία συμπεριλαμβάνει διαφόρων ειδών συμβάσεις, όπως για παράδειγμα συμβάσεις εκχώρησης, διανομής και ανταλλαγής.
(iii) Οι Τύποι Α, Β και Γ ζητούν να καταγραφεί η περιγραφή της αγορασθείσας μονάδας που ανεγέρθηκε και/ή θα ανεγερθεί επί του Ακινήτου. Η διατύπωση των εν λόγω Τύπων δεν φαίνεται να συνάδει με περιπτώσεις που η σύμβαση δεν αφορά την αγορά κάποιας μονάδας, αλλά την αγορά ενός χωραφιού ή οικοπέδου.
(iv) H δέσμευση του ενυπόθηκου δανειστή που παρέχεται διά των Τύπων Α και Β παρέχεται υπό την αίρεση καταβολής 95% της αξίας του συμβολαίου σε προκαθορισμένο καταθετικό λογαριασμό. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι ο ενυπόθηκος δανειστής δεν υποχρεούται να εξαλείψει την υποθήκη, έστω και αν ολόκληρη η αξία αυτής έχει κατατεθεί στον ενδεδειγμένο καταθετικό λογαριασμό, εκτός και αν πρώτα κατατεθεί το 95% της αξίας του συμβολαίου στον εν λόγω λογαριασμό, ποσό το οποίο μπορεί και να υπερβαίνει την όλη αξία της υποθήκης.
(v) Οι Τύποι Α, Β και Γ αφορούν περιπτώσεις που η ακίνητη ιδιοκτησία, η οποία αποτελεί αντικείμενο της σύμβασης, επηρεάζεται από ήδη κατατεθειμένη υποθήκη. Τέτοια διατύπωση, όμως, δεν συνάδει με περιπτώσεις που το αντικείμενο προς πώληση είναι τμήμα ακινήτου, το οποίο τμήμα δεν σχετίζεται με ήδη υπάρχουσα υποθήκη η οποία αφορά άλλο συνιδιοκτήτη και συγκεκριμένα άλλο τμήμα του ακινήτου που δεν αποτελεί αντικείμενο της πώλησης.
Τα ζητήματα που εγείρονται διά των πιο πάνω σχολιασμών αναμένεται ότι θα διευκρινιστούν και θα τύχουν αντιμετώπισης με την πάροδο του χρόνου. Ο Τροποποιητικός Νόμος του 2023 είναι πολύ πρόσφατος, με την πρακτική εφαρμογή και χρήση της όλης διαδικασίας που αφορά τους Τύπους Α, Β και Γ να μην μπορεί να αξιολογηθεί δεόντως στο παρόν στάδιο.
Σύμφωνα με ενημέρωση που έχουμε λάβει από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, αναμένεται ότι οι λειτουργοί των Επαρχιακών Κτηματολογικών Γραφείων θα εφοδιάζονται συνεχώς με καθοδηγητικές οδηγίες και εγκυκλίους, με σκοπό την καλύτερη ενημέρωση του κοινού ως προς τις νέες πρακτικές που έχουν εισαχθεί διά των Τύπων Α, Β και Γ, καθώς και την ορθή εφαρμογή αυτών, με σκοπό την επίτευξη των στόχων που προάγει ο Τροποποιητικός Νόμος του 2023.
